Mãn kinh là một mốc thời gian quan trọng trong quãng đời người phụ nữ, là thời điểm kết thúc giai đoạn sinh sản, diễn ra do suy giảm chức năng buồng trứng. Tuổi mãn kinh trung bình trên thế giới vào khoảng 52 tuổi. Ở Việt Nam, tuổi mãn kinh trung bình từ 48-50 tuổi. Mãn kinh sớm xảy ra từ 40 đến 45 tuổi, tỷ lệ này chiếm khoảng 5 % dân số chung trên thế giới. Nếu mãn kinh trước 40 tuổi là mãn kinh quá sớm.
Mãn kinh sớm có biểu hiện của nhiều triệu chứng: nóng bừng, đổ mồ hôi ban đêm, âm đạo bị khô và đau khi giao hợp, tiểu không thường xuyên, lắt nhắt, không kiểm soát và viêm teo bàng quang. Ngoài ra còn kèm các triệu chứng khác như nhức đầu, trầm cảm, lo âu, chán nản, nhạy cảm, teo da, đau khớp, nỗi ám ảnh ung thư và giảm tập trung.
Về lâu dài, hậu quả của mãn kinh sớm là loãng xương và tăng nguy cơ tử vong sớm do bệnh tim mạch và đột quỵ.
Gợi ý đến mãn kinh sớm, là phụ nữ trước 45 tuổi, vô kinh trên 12 tháng, có các triệu chứng thiếu hụt estrogen như trên, nồng độ gonadotropin cao.
Tiền sử gia đình: Có mẹ, dì, chị em gái mãn kinh sớm sẽ có khả năng mãn kinh sớm.
Khoảng 30- 60 % các trường hợp bệnh tự miễn gây ra mãn kinh sớm. Phổ biến nhất là bệnh lý tuyến giáp, quai bị, cường cận giáp và bệnh Addison.
Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng gây ra 15-50% những triệu chứng mãn kinh ngay lập tức. Chu kỳ kinh sẽ ngừng hẳn ngay sau phẫu thuật và hormon sẽ giảm nhanh chóng.
Phụ nữ cắt bỏ tử cung hoàn toàn, có thể dẫn đến mãn kinh sớm hơn khoảng 2 năm so với phụ nữ còn tử cung
Hóa trị hoặc xạ trị vùng chậu do ung thư có thể làm phá hủy đến buồng trứng làm chúng ngừng hoạt động vĩnh viễn hoặc trong một thời gian.
Thời kỳ mãn kinh sớm có liên quan đến các nguy cơ sức khỏe lâu dài nên khuyến cáo tốt nhất hiện nay là liệu pháp thay thế hormon, kết hợp điều trị triệu chứng của mãn kinh sớm.
Việc khôi phục lại mức estrogen bình thường sẽ làm giảm sự phát triển sau này của bệnh tim mạch, loãng xương và mất trí nhớ.
Thay thế estrogen có thể dùng đường uống hoặc bôi da: 17 beta estradiol 1-2 mg mỗi ngày, hoặc 100 microgram 17 beta- estradiol qua da hàng ngày. Kết hợp bổ xung progesterol để ngăn chặn tăng sản và ung thư nội mạc tử cung.
Tuy nhiên, việc can thiệp để quản lý mãn kinh sớm bằng liệu pháp hormon vẫn còn nhiều tranh cãi, chưa có một đồng thuận cũng như nghiên cứu lớn nào đủ chứng minh đảm bảo cho việc sử dụng hormon điều trị cho phụ nữ mãn kinh sớm. Vì vậy, cần cân nhắc so sánh giữ lợi ích và nguy cơ khi sử dụng trên từng đối tượng.
Ngoài ra, điều trị các triệu chứng mãn kinh có thể dùng các loại thuốc thay thế như: Estrogen tự nhiên đưa vào theo đường ăn uống, các loại thực phẩm giầu canxi và viên uống canxi, các loại thuốc bôi trơn âm đạo. Kèm các kỹ thuật thư giãn, tập luyện như đi bộ nhanh, chạy bộ, khiêu vũ, châm cứu, tập yoga, bài tập cơ sàn chậu (bài tập kegel).